Author: Ireneusz Połeć lipiec 3, 2017 0 Comments

Ministerstwo Finansów pod wpływem nacisków ze strony przedsiębiorców postanowiło rozpocząć konsultacje podatkowe dotyczące stworzenia listy przesłanek należytej staranności po stronie nabywcy w transakcjach krajowych w kontekście prawa do odliczenia podatku naliczonego. Problem należytej staranności jest tematem bardzo złożonym i wbrew pozorom skomplikowanym z uwagi na liczne wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego, które w różny sposób podchodziły do tego problemu.

Należyta staranność wynika z tzw. karuzeli podatkowej, a co za tym idzie “znikającego podatnika”. Działa to na bardzo prostej zasadzie. Jedna z firm w łańcuchu jest tzw. znikającym podatnikiem, a inaczej mówiąc słupem (Firma Y). Następnie może ona wystawić fikcyjną fakturę, która przekaże przedsiębiorcy Z. Przedsiębiorca Z płaci za usługę i odlicza sobie VAT od faktury zakupu. Pozwala mu to na “zmniejszenie przelewu” w ramach deklaracji VAT-7. Nagle przedsiębiorca Y znika i zamyka działalność. Podatku VAT do US nie odprowadził, natomiast przedsiębiorca Z ten podatek odliczył. 

Powyżej jest bardzo uproszczony rysunek na czym może, ale nie musi do końca polegać cała procedura działania słupa. Słup może posiadać własną firmę lub w inny sposób sobie poradzić, ale nie będę edukował potencjalnych przestępców. Wystawia fakturę VAT, której nie księguje i “nie zgłasza” do Urzędu Skarbowego. Pozwala mu to “zyskać” 23 000 zł z tytułu niezapłaconego przez niego podatku VAT. Uczciwy firma odlicza podatek VAT, ponieważ od Słupa dostała fakturę i na jej podstawie tak postępuje. Niestety Uczciwa firma nie ma świadomości, że kontrahent Y jest słupem i w/w faktury nie księguje w swoim systemie księgowym. Jak widać transakcja może dojść do skutku (towar może zostać dostarczony, usługa wykonana). Jednak dokumenty są nieuczciwie wystawione i zaksięgowane. Podkreślam, że to jest TYLKO jeden z wielu przykładów działania, ale bardzo ciekawie odzwierciedla problem jaki jest w obecnym systemie podatkowym.

Możemy z naszym kontrahentem handlować 10, 20 lat, ale nigdy nie mamy pewności, że faktury wystawiane przez niego zostały odpowiednio rozliczone w jego Urzędzie Skarbowym. Jak napisał Podsekretarz Stanu – Paweł Gruza:

“Niezgodne z zasadami funkcjonowania prawa do odliczenia Trybunał uznał sankcjonowanie odmową skorzystają z tego prawa przez podatnika, który nie wiedział i nie mógł wiedzieć, że w ramach danej transakcji dostawca dopuścił się przestępstwa lub, że inna transakcja w łańcuchu dostaw, dokonana przed transakcją przeprowadzoną przez owego podatnika lub po niej, miała miejsce z naruszeniem przepisów o podatku VAT.”

Problem polega na tym, że podatnik musi udowodnić, że dokonał należytej staranności. Czy firma, która kupuje od kilku tysięcy kontrahentów miesięcznie jest w stanie wykonać procedury zaproponowane przez Ministerstwo Finansów? Biorąc pod uwagę materiał przygotowany przez Ministerstwo moim zdaniem będzie z tym bardzo duży problem. Zacytuję, co nabywca (czyli Firma Z) musi sprawdzić, aby uznać, że podatnik z którym współpracuje jest uczciwy:

• powszechna wiedza o nadużyciach w danej branży, np. obrocie paliwem;
• podjęcie współpracy gospodarczej z nowo powstałym podmiotem;
• nietypowe formy zapłaty za transakcje, np. cesjami wierzytelności
• udzielenie rabatu przed dostawcę w przypadku płatności gotówką
• przekazywanie przez kontrahenta faktur przez osoby trzecie
• krótki termin na dokonanie płatności
• cena towaru znacznie niższa od rynkowej
• otrzymanie faktur od tego samego kontrahenta w wielu różnych wersjach graficznych
• nietypowe miejsca przekazania towarów (np. na trasie)
• warunki transakcji wykluczające skuteczną reklamację zakupionego towaru, np. brak podania numeru IMEI na fakturze dot. telefonów komórkowych
• anonimowość dostawców – brak podania nazwa firm, znane są tylko numery boksów
• uzyskanie dokumentów rejestracyjnych (odpisów z KRS) kontrahentów
• uzyskanie od kontrahenta kopii deklaracji podatkowych
• płatność na rachunek bankowy
• pozyskanie informacji o statusie podatnika na podstawie art. 96 ust. 13 ustawy o VAT
• zweryfikowanie źródła dostawy towarów
• sprawdzenie miejsca gdzie ma siedzibę kontrahent
• w przypadku stali – ważenie towaru, uzyskanie atestu, wystawienie faktur oraz korygujących w przypadku niezgodności wagowych i stosowne dokonywanie korekty rozliczeń
• w przypadku odpadów – weryfikacja czy kontrahent posiada wymagane zezwolenie na przewóz odpadów
• uzyskanie od sprzedawcy koncesji na  handel paliwem i przy jej braku potwierdzenie złożenia wniosku o udzielenie takiej koncesji, a dodatkowo weryfikacja tych danych z
• informacjami zamieszczonymi na stronie internetowej URE
• zbadanie jakości paliwa przy zakupie, w szczególności czy rodzaj paliwa wskazany na fakturze odpowiada rodzajowi faktycznie dostarczonemu
• weryfikacja źródła pochodzenia paliwa
• sprawdzenie czy kontrahent posiada doświadczenie na rynku, sprzęt oraz dysponuje flotą samochodów przystosowaną do transportu paliw

Te wszystkie przesłanki powinien spełnić nabywca, aby teoretycznie  był uznawany za uczciwego podatnika. Jeszcze byłbym w stanie zrozumieć to jeżeli faktycznie to dałoby 100%-ową skuteczność. Moim zdaniem wszystkie powyższe przesłanki mijają się z rzeczywistością, która panuje w biznesie. 

Swojego czasu Ministerstwo Finansów udostępniło stronę, która pozwalała sprawdzić czy dany podatnik jest czynny. Faktycznie pozwala to na weryfikację tego. Niestety nie da się przy pomocy tej strony zweryfikować czy dany podatnik jest uczciwy i księguje wszystkie swoje faktury z należytym obowiązkiem. Osobiście widzę tylko jedno rozwiązanie (realne i skuteczne), które rozwiąże zdecydowaną większość powyższych problemów dla podatników krajowych. Jest to rozwiązanie bardziej skuteczne jak powyższe weryfikacje, które w dalszym ciągu mogą zostać oszukane przez potencjalnych złodziei. Jednocześnie rozwiązanie nie będzie generowało dużych kosztów dla Ministerstwa Finansów. Podatnicy również oszczędzą na tym w porównaniu z weryfikacją powyższych przykładów (np. krótki termin na dokonanie płatności – dla mnie absurdalne z uwagi na płynność finansową firmy).

ROZWIĄZANIE PROBLEMU

Stan faktyczny:

Ministerstwo Finansów chce zlikwidować znikający podatek VAT. I bardzo słusznie, ponieważ wszyscy przedsiębiorcy i podatnicy na tym tracą. Niestety powyższe przykłady staranności według mojej oceny doprowadzą tylko do sporów z fiskusem w sądzie. Przedsiębiorcy będą musieli udowadniać, że 7-dniowy termin był zbyt krótki lub zbyt długi. Nie doprowadzi to do usprawnienia systemu. W mojej ocenie będzie podobnie lub może trochę lepiej niż teraz.

Obecnie mamy wprowadzony system JPK (Jednolity Plik Kontrolny). Od 1 stycznia 2018 r. będzie on obowiązywał wszystkie podmioty. Warto wykorzystać tę wiedzę. 

Rozwiązanie nr 1:

Moim rozwiązaniem jest połączenie systemu JPK ze stroną MF. Wyglądałoby to tak:

Już widzę Wasze przerażenie – to mamy każdą FV tak sprawdzać? Otóż nie. Ministerstwo Finansów musiałoby utworzyć tzw. API, które pozwalałoby na łączenie się programów księgowych poszczególnych firm z systemem. W praktyce:

1. Do 25 każdego miesiąca księgowa wprowadza FV i wysyła deklarację VAT-7. 
2. 30 dnia każdego miesiąca (trzeba dać czas kilku dni na wysłanie danych przez osoby spóźniające się) można użyć API do skontrolowania czy wszystkie faktury zakupowe zostały zaksięgowane “po drugiej stronie” jako sprzedażowe (wysłanie zapytania do systemu JPK).
3. Otrzymujemy gotowy wydruk z oznaczeniem “błędów” lub problemów. Nabywca wtedy dostaje wiadomość, że z danym kontrahentem i transakcją może być coś nie tak i trzeba mu się bacznie przyjrzeć (przykład: kontrahent nie zaksięgował faktury sprzedażowej).
4. Wprowadzić zasadę, że Nabywca, który skoryguje deklarację na podstawie punktu 3 w ciągu np. 14 dni od od daty weryfikacji i dzięki temu nie ma żadnej odpowiedzialności karnej, karno-skarbowej. Oczywiście ma czas na zweryfikowanie poprawności rozliczenia “podejrzanych” transakcji transakcji w późniejszym czasie. Również dołączyć zasadę braku odsetek w przypadku szybkiej weryfikacji przez Nabywcę (w ciągu 14 dni).

MINUSY:

• zakup aktualizacji do oprogramowania księgowego – w praktyce ponosi to każda firma lub biuro rachunkowe, co roku z uwagi na zmiany w przepisach
• przedsiębiorca lub pracownik musi poświęcić czas na “prostowanie” dokumentów
• może na początku pojawić się duża biurokracja

PLUSY: 

• przedsiębiorca nie naraża się na odpowiedzialność karną i karno-skarbową w przypadku transakcji z nieuczciwym kontrahentem
• rzetelne rozliczenia
• początkowy brak ingerencji urzędu skarbowego – podatnik w ciągu 14 dni koryguje deklarację i nie naraża się na nękanie kontrolami

Rozwiązanie nr 2:

Organ skarbowy przy pomocy JPK weryfikuje sam w postaci czynności sprawdzających czy wszystkie faktury zostały prawidłowo zaksięgowane przez obydwie strony transakcji. Wysyła zawiadomienie do podatników o błędzie weryfikacji faktur. Dopiero na podstawie pozytywnej weryfikacji Nabywa może odliczyć podatek VAT z danej transakcji.

MINUSY:

• Minusem tego rozwiązania jest duża biurokracja, wysyłanie listów itp. W tym przypadku należałoby wykorzystać system SMS lub e-mail.
• Należałoby wtedy zmienić pewne punkty w Ordynacji Podatkowej.

PLUSY:

• W przypadku również wprowadzić zasadę, że Nabywca który skoryguje deklarację na podstawie SMS’a lub e-maila w ciągu np. 14 dni od od daty weryfikacji to dzięki temu nie ma żadnej odpowiedzialności karnej, karno-skarbowej. Oczywiście ma czas na zweryfikowanie poprawności rozliczenia “podejrzanych” transakcji w późniejszym czasie.

   

   

  Rozwiązanie nr 3:

Weryfikacja podejrzanych podatników / faktur za pomocą strony połączonej z JPK. Nabywca wypełnia poniższe pola i na podstawie tego po 25 danego miesiąca jest w stanie sprawdzić czy sprzedający faktycznie zaksięgował fakturę. Warto pamiętać, że dany podatnik może być czynny, wg urzędu działa poprawnie i legalnie, ale może nie księgować wszystkich faktur. Poniższy formularz lub powyższe rozwiązania eliminują ten proceder.

Początkowo weryfikację faktur można byłoby wprowadzić od jakiejś kwoty, aby cały system mógł produkcyjne działa prawidłowo. Później w/w kwotę obniżać aż do 0.

Oczywiście jednym z minusów powyższych rozwiązań jest przerzucenie części obowiązków aparatu skarbowego na podatników. Faktycznie tak będzie przez jakiś okres czasu. Jednak po pół roku do roku system się sam uszczelni z bardzo prostej przyczyny. Księgowe, które będą wprowadzać dane do systemów będą automatycznie weryfikowane przez siebie nawzajem (system sam wykryje błędy rachunkowe, następnie podatnicy będą musieli między sobą uzgodnić). Jednak czy nie jest tego wart święty spokój? Chciałbym poznać Wasze opinie na temat powyższego.